Çocuklara mevt nasıl anlatılır? Uzmanından gündemdeki sorulara cevap

Gassal dizisinin son vakitlerde tanınan olmasıyla vefatın çocuklara nasıl anlatılacağı daha fazla merak edilir oldu. Ruhsal Danışman Sümeyye Üstün, vefatın çocuklara nasıl anlatılması gerektiğiyle ilgili ayrıntıları bilgileri açıkladı.

HABERE İLİŞKİN GÖRÜNTÜ İÇİN TIKLAYIN İZLE

TRT’nin dijital platformu Doğal’ın yeni yepyeni dizisi “Gassal”, öyküsü ve etkileyici oyuncu performansıyla izleyicilerin beğenisini kazandı. Tabii’de yayınlanan Gassal dizisini YouTube’da 5,7 milyon kişi izledi. Başrolünde Ahmet Kural’ın yer aldığı dizide 3 çocuklu yakın arkadaşının vefat etmesi milyonları göz yaşlarına boğdu.

Ölüm, kayıp ve yas üzere ağır hususlar yetişkinler için bile konuşması ve yaşaması güç mevzular olabilmektedir. Hal böyleyken vefat çocuklara nasıl anlatılır? Bir yakını öldüğünde yahut vefat döşeğinde olduğunda çocuğa nasıl davranılır? Üzere sorular da insanların merak ettiği sorular olabilmektedir. Bu yazıda mevt, kayıp ve yas konusunu çocuklara nasıl anlatılacağı pedagojik açıdan tabir edilmektedir.

Her vefat zordur. Herkesin acısı da kendine nazarandır. Vefat ve kayıp vakitlerinde herkesin kendi yasıyla ilgilenmesi kıymetlidir. Cenaze konutlarında yaşanan ağır duygusal atmosfer kimi durumlarda hayli zorlayıcı olur. Yas tutma biçimi her kültürde ve konutta birebir olmaz. Kimi cenazelerde ağlamalara, ağıt yakmalara, acıma formundaki bakışlara, yüklenen çaresizlik hissine, arbedelere, kaosa, vb. rastlanır. Bu türlü olduğunda kayıptan fazla çok öteki hisler da mevzuya dahil olur. Vefat ve yasta en kıymetli şey çocuğun korunmasıdır. Bu korunma, çocuğun kayıp harici diğer hisler yüklenmesine pürüz olmak halinde olmalıdır.

Çocuklara Yas Sürecinde Söylenmemesi Gereken Şeyler:

• • “Yazık, yavrucak artık kimsesiz kaldı.”
• • “Şimdi ona kim bakacak.”
• • “Kuş oldu. Gökyüzünde bizi izliyor.”
• • “Çok düzgün bir insandı. Şu an cennette, çok hoş bir yerde.”
• • “Bizi görüyor. Daima bizimle.”
• • “Bir gün buluşacağız.”
• • “Toprak oldu.”
• • “Uyudu.” vb. cümleler söylenmemelidir.

Çocuk beyni soyut yapılanmayı kaldırmaz. Bu tipten söylenen cümleler her ne kadar uygun niyetlerle söylenmiş olsa da, çaresizlik, paranoya, uykuya dalmayı reddetme, çeşitli dehşetler, kabuslar, vb. üzere davranışsal ve duygusal sıkıntılara yol açabilir.

ÖLÜM ÇOCUĞA NASIL ANLATILIR?

Bu mevzuda çocuğun ve ailenin kim olduğu, çocuğun yaşı, ailenin kültürü, mevtin gerçekleşme sebebi üzere mevzular belirleyicidir. Öte yandan, kimi genel geçer hususlar vardır ki bunlara uyulması gerekir.

• Dürüstlük ve Açıklık: 

Dürüst olmak değerlidir. Vefat vardır ve bu gizlenmemelidir.

• Basit Sözler Kullanmak ve Az Konuşmak: 

Ölüm anlatılırken çok konuşulmaz ve gereksiz ayrıntılar verilmez. Örneğin, “Deden öldü. Artık bizimle olmayacak. Ben buradayım, senin yanındayım. Bazen onu çok özleyebilirsin. Ben konuşmak için buradayım.” üzere kısa, net ve nötr bir bilgi kafidir.

• “Ölüm” Sözünü Kullanmak:

Çocuklara vefatın anlatılmasında “ölüm”  kelimesinin kullanılması kıymetlidir. Daha yumuşak söz etmeye çalışılmamalıdır.

• Ölüm Haberini İnançlı Bir Ortamda Vermek:

Çocuğa mevt haberini verirken, sakin ve inançlı bir ortam seçilmelidir. Çocuğun kendini inançta hissetmesi, bu çeşit haberlerin hakikat bir halde algılanması için hayli değerlidir.

• Ölüm Haberinin Sevdiği Biri Tarafından Verilmesi:

Ölüm haberi çocuğun sevdiği bir yakını tarafından verilmelidir. Rehber öğretmen, terapist, imam, komşu üzere şahıslar bu iş için gerçek adres değildir.

Bununla birlikte, vefat haberini hissini düzgün denetim edebilen kişi vermelidir. Kendisi sıkıntı ayakta duran biri, çocuğu kapsayamayacaktır.

• Çocukları Yas Ortamından Korumak:

Yas tutmak her kültürde ve ailede farklı yaşanır. Lakin yas konutunda çok fazla his vardır. Çocuk yas meskeninde fazla tutulmamalıdır. Çocuğun yas meskenine dair karmaşık hisler geliştirmemesi ve oburlarının hissinin bulaşmaması için kıymetlidir.

ÇOCUK CENAZEYE GÖTÜRÜLÜR MÜ?

Bu soru bağlamla hayli ilgilidir. Hangi cenaze? Kim götürecek? Yas nasıl tutuluyor? Nasıl bir cenaze merasimi var? Çocuk nasıl bir çocuk? Aile nasıl bir aile? üzere soruların yanıtına nazaran değişir.

Ancak, 7 yaşından evvel çocukların cenazeye gitmemesi daha yeterlidir. Ama kimi kültürlerde cenazeye gitmek bir ritüeldir ve doğaldır. Olağan, sakin, nötr bir halde gerçekleşiyorsa ve çocuk da gitmeyi istiyorsa, 5-6 yaşında da gidebilir. Yeniden de 7 yaş öncesi çocuğu cenazeye götürmek önerilmez.10 yaş ve sonrasında ise cenazeye gidip gitmemek çocuğun kararı olmalıdır.

ÇOCUĞUN MÜMKÜN YAS YANSILARI NEDİR?

Çocuklar vefat ve kayıp ile başa çıkarken farklı yansılar verebilirler. Bu yansılar, çocuğun duygusal sıhhatini etkileyebilir ve şu biçimde kendini gösterebilir:

• Oyun oynamaya dönme: Çocuklar yas sürecinde, oyunla duygusal rahatlama sağlamak isteyebilirler.
• Hiçbir şey olmamış üzere davranma: Kimi çocuklar, mevt gerçeğini kabul etmekte zorlanarak bu durumu göz gerisi edebilir.
• Sık sık soru sorma: Çocuklar, vefatla ilgili merak ettikleri soruları sormaktan çekinmeyebilirler.
• Hırçınlık ve öfke: Çocuklar, vefat karşısında hırçınlaşabilir ve duygusal patlamalar yaşayabilir.
• Okula gitmeyi reddetme ya da yemek yememe: Yas sürecinde iştah kaybı ya da okuldan uzak durma üzere reaksiyonlar ortaya çıkabilir.

Bunlar, çocuğun olağan yas tepkileridir ve çocuğun ruhsal dayanak alması, bu duygusal zorlukları aşmasına yardımcı olabilir.

Çocukların Yas Süreci ve Mevtle Başa Çıkabilmesi İçin Takviye Önerileri

Çocuklar için mevt, karmaşık ve güç bir olgudur. Lakin yanlışsız bir formda anlatıldığında, çocukların yas sürecini sağlıklı bir biçimde geçirmelerine yardımcı olunabilir. Aileler, çocukların duygusal muhtaçlıklarını göz önünde bulundurarak onlara hakikat bilgiyi ve takviyesi sunmalıdır. Ayrıyeten, çocuğun yaşına uygun yas reaksiyonları gösterdiği gözlemlendiğinde, profesyonel bir psikolog veya terapist desteği almak yararlı olabilir.

Psikolojik Danışman
Sümeyye Üstün