Çocuklar okula başlarken neden zorlanır? Ebeveynler ne yapmalıdır?

Okulla birinci kere tanışan çocukların tümü farklı yansılar veriyor; kimi kolaylıkla ahenk sağlarken kimi çocuklar ise ebeveynlerinden ayrılmak istemiyor hatta ağlama krizine giriyor. Pekala neden? Rehberlik ve Ruhsal Danışmanı Sümeyye Üstün Yasemin.com okurlarına özel açıklamalarda bulundu.

Her başlangıç bir heyecandır. Her okul bir umuttur. Ve her sınıf çocuğu hayata hazırlayan bir yoldur. Çocuk burada tek başına problemlerle baş etme marifeti geliştirmeye çalışır. Bu sebeple okula başlama süreci hem çocuklar hem de ebeveynler için yeni ve heyecan verici bir tecrübedir. Çocuklar aşina olmadığı, etrafını, insanlarını, kurallarını bilmediği bir ortama ebeveynleri olmadan birinci kere adım atacaklardır. Okula başlamadan evvel vaktinin büyük çoğunluğunu meskende ve ailesi ile geçiren çocuk okula başlaması ile apayrı bir toplumsal etrafa girmiş olur. Hasebiyle bu süreçte bir ölçü dert yaşamak olağan kabul edilir.

Okula başlamak çocuk üzerinde bir ekip telaş uyandırıcı yüklerle gelir. Bunu okul öncesi periyotta “ilk ayrılık” olarak düşünebiliriz. Okul, çocuklar için tanıdık olmayan yeni bir ortam demektir. İnançlı yerinden ve bağlanma figürlerinden uzaktadır. Üstelik yeni bir rutine ahenk sağlaması gerekir. Başlangıçta çocukların -ve alışılmış ebeveynlerin- bunların üstesinden gelmekte zorlanması beklenen bir durumdur. Kıymetli olan bu zorlanmalarla tesirli bir formda baş etme hünerlerini geliştirebilmektir.

Bireyselleşmeye giden yolda okul; sağlıklı ayrışmayı deneyimleme açısından değerlidir. Kişiselleşme, inançlı bağlanma ve sağlıklı ayrışmayı içinde barındırır. Sağlıklı ayrışma ise bir ölçü rahatsızlık gerektirir. O rahatsızlık güzel bir halde yönetilebilirse sakinleşme ve regülasyon, akabinde da ortamı keşfetme süreci başlar.
Okula ahenkte karşımıza çıkan en tesirli faktör ebeveyn-çocuk ortasındaki bağlanma örüntüsüdür. Ebeveynin hassaslığı, ulaşılabilir ve uyumlu olması bağlanma alakasının yapısını tesirler.

Çocukların muhtaçlığı, gerilim anlarında “güvenli bir üs” ve keşif için “güvenli bir temel” sunabilen ebeveynlerdir. Yani ebeveynler, cesaretlendiren bir hal içerisinde olmak, zorlandığında gerekli takviyesi verebilmek ve duygusal regülasyonu sağlayabilmek üzerine yoğunlaşmalılardır. Bağlanma münasebeti çocuğun toplumsal ve duygusal gelişimini ve yetişkinlik devrini tesirler.

Hem oryantasyon periyodu hem de başka bütün yaşantılarda çocuğunuzun hissini kabul etmek, duyguyu ona geri yansıtmak, zorlanmalarını anladığınızı ve yanında olduğunuzu göstermek büyük kıymet taşır. Çocukların zihnindeki birinci soru “güvende miyim?” sorusudur ve oryantasyon devri bu sorunun epey gündemde olduğu bir periyottur. Üst beyin işlevleri şimdi gelişme kademesinde olan çocuğunuz için ilkel beyni devreden çıkaracak, parasempatik hudut sistemini (bedenimizin gevşemesinden sorumlu hudut sistemi) aktive edecek sakin ve itimat veren bir hal içerisinde olunmalıdır. Bunu yapabilmenin kaidesi ise ebeveynin çocuğunun süreci atlatabileceğine dair inanç duyması, hünerlerine güvenmesi ve elbette çocuğunu emanet ettiği kurumla ilgili başında soru işareti bulunmamasıdır. Şunu biliyoruz ki ebeveynin duygusu çocuğa da sirayet eder. Bu sebeple ebeveynler okulla birlikte çocuk özelinde izlenecek yolla ilgili hemfikir olmalıdır. Münasebetiyle şayet ebeveynin okulla yahut öğretmenle ilgili korkuları varsa bunu çocuğa belirli etmeden okul yönetimi ile görüşerek gidermelidir. Bu durum oryantasyon sürecinin değerli bir kesimini oluşturur.

Oryantasyon periyodunda çocuğun ve ebeveynlerin başından geçen kanılar çoğunlukla şöyledir:

Çocuğun Düşündükleri:

• Burası muteber mi?
• Rahat münasebet kurabilecek miyim?
• Bu beşerler kim?
• Bütün bu çocuklar da kim?
• Neden annem ve babamdan ayrılıyorum?
• Öğretmenim beni koruyacak mı?
• Ya annem geri gelmezse ne olacak?
• Gitmek istesem meskenin yolunu da bilmiyorum.
• Ve gibisi.

Çocuk Okulda Nelerle Karşılaşır?

• Kalabalık
• Öğretmen
• Anlamadığı yazılar
• Ses-gürültü
• Büyük bina
• Yemek yeme düzeni
• Tanımadığı büyüklü küçüklü çocuklar

Ebeveynin Kaygısı

Burası hakikat yer mi?
Anne baba olarak kâfi ve hazır mıyız?
Onu çok özleyeceğiz.
Öğretmenini sevecek mi?
Çocuğumun ayrılırken bu kadar reaksiyon vermesi travma oluşturur mu?
Ve gibisi.

Bunlar duygusal olarak epeyce olağan şeylerdir. Tahminen siz de birinci kere bu kadar uzun soluklu bir biçimde başka kalacaksınız ve kaygılısınız. Sürecin sağlıklı ilerlemesi için evvel kendi hissinizi fark etmeli sonra da çocuğunuzun hissini kabul edip yatıştırmalısınız.

BU SÜREÇTE EBEVEYNLER NE YAPMALIDIR?

Bütün bunlar yeteri kadar korkutucudur. Biz yetişkinler için bile yeni bir ortama girmek tasa verici olabilmektedir. Bunun bir süreç olduğunu ve vakitle düzgüne gideceğini unutmayın.
o Çocuğun kaygılarını, merak ettiklerini sizinle paylaşması için fırsatlar verin.

Soruyu sorun ve bekleyin. Ne reaksiyon veriyor? Karşılık vermiyorsa seçenekler sunun. Kendi yaşadığınız olumlu tecrübeleri anlatın. Biliyor musun, ben de okuldayken şöyle bir şey yaşamıştım ve bu türlü olmuştu. Sonra da bu sorunu bu türlü çözdüm, üzere. Siz onun temel hissini yakalarsanız o merak edip size soracaktır.

o Korkmanın, çekinmenin olağan olduğunu çocuğunuza söyleyebilirsiniz. Ayrılık anı geldiğinde, uzun mantıksal açıklamalar yerine çocuğun hissini kabul etmelisiniz.
“Haklısın, bu kolay değil, ben sana takviye için yanındayım.”

“Çok keyifli bir hafta sonu geçirdin, artık okula gelmek sıkıntı geliyor.” “Anneni çok özlüyorsun, biliyorum. Şu saatte burada olacağım.”
“Annen geri gelmeyecek ve burada yalnız kalakalacaksın diye korkuyorsun.”

“Yeni bir ortama alışmak güç ve nasıl davranacağını bilmiyorsun” üzere cümleler kurabilirsiniz.
o Okul yaşantısındaki olumlu tecrübelerini anlattırın.

Bugün okulda bunları yaşamışsın ve çok üzülmüşsün. Okulda öteki neler yaşadın? Ben bugün fotoğrafta şu oyunu oynadığınızı gördüm. Nasıl bir oyundu? Üzere keyif aldığı şeyleri anlatmasına teşvik edin.
o Ayrılığın üstesinden gelmekte çok zorlanıyorsanız çocuğun okula daha az bağlı olduğu ebeveyn ya da aile yakınlarının getirmesini sağlayabilirsiniz.
o Sınıf öğretmeni ve ruhsal danışman ile işbirliği içinde olun.
o Öğretmenin kesinlikle bilmesi gereken durumları varsa bildirin.

Bir hastalık, ruhsal bir teşhis ya da ilaç, ailede olan ekstra durumlar, yeni doğan kardeş, taşınma, bir kayıp, vs. üzere şeylerin bildirilmesi kıymetlidir.

o Okul devri başlamadan mesken içi günlük rutinlerin – uyku ve yemek rutini gibi- düzenlenmesi süreci kolaylaştıracaktır.
o Okulda geçireceği vakti ayrıntılıca anlatabilirsiniz. Ne vakit yemek yiyeceğini, hangi derslerin olacağını, onu okula kimin bırakıp alacağını vs. anlatmak belirsizlik algısını bir ölçü giderecektir.
o Okulla ilgili alışveriş üzere hazırlıkları çocuğunuzla birlikte yapıp süreci eğlenceli hale getirebilirsiniz.
o Oryantasyon periyodunda, okulda geçireceğiniz vakitlerde pasif kalmaya çabalamalı, gözlemci pozisyonunda kalmaya ve çocuğunuzu öğretmenine yönlendirmeye ihtimam göstermelisiniz.
o Ayrılık denemeleri için telâşlı olmamalı, ayrılığa ve uzaklaşmaya zorlamamalısınız.
o Vedalaşmayı uzun tutmamalı, bir ortaya geleceğiniz vakti beklediğinizi söyleyerek ayrılmalısınız.
o Sizinle çocuğunuz ortasında bir bağ köprüsü olacak bir objeyi öğretmenin bilgisi dahilinde okula götürmesini sağlayabilirsiniz. Bu sevdiği bir oyuncağı ya da size ilişkin bir obje olabilir.
o Muhtaçlık halinde bir uzman dayanağına de başvurabilirsiniz.

Her gelişimsel devirde olduğu üzere okula ahenk konusunda da kitap ve kıssalardan dayanak almak yararlı olacaktır. Yararlanabileceğiniz okula başlama ve ayrılık temalı birçok çocuk öyküsü bulunmaktadır. Bu öyküyü en az 3 gece okumanız, çocuğunuzun bu süreci zihninde işlemleyebilmesi açısından yararlı olacaktır. Okuduktan sonra bir yorum getirmenizi önermiyoruz yalnız çocuğunuz konuşmak isterse elbette sorularına ya da yorumlarına karşılık verebilirsiniz.

Sorunuz olması halinde okul idaresi ve ruhsal danışmanlık servisi ile irtibata geçebileceğinizi unutmayın.

Özel Atakent Hasbahçe Anaokulu Rehberlik ve Ruhsal Danışmanı
Sümeyye Üstün