Türkiye’deki buhranın yeni adresi muhakkak oldu! Son yılların yeni trendi: Can’lar, John oldu
Özellikle son vakitlerde artış gösteren yeni trendlerden biri de çocuklara yabancı isim koyma adeti oldu. Öncelikle ğ, ş, ç harflerinin hayatımızdan çıkmasıyla birlikte yeni doğan bebeklere İngilizce, Yunanca ve Fransızca kökenli isimler verilmesi Türkiye’deki buhranın yeni adresi oldu. Pekala gaye ne? Moda mı, özenti mi yoksa çağdaşlaşma eforu mı?
Lina, Adel, Aleks, Alis, Sasha Mia, Ares, Karan, Oliver, Kai, Leo, Milla, Kayla, Arat, Zenia, Adara, Nora, Elena, Luna, Noah, Liam… Sayılan epey isim ya Yunanca ya İngilizce ya da Fransızca kökenli. Farklı olmak bazılarına güzel geldi, biricik olsun diye Türkçe isimlerin yerini Batı kökenli isimler aldı. TÜİK verilerine nazaran 2023 yılında Lina, en çok tercih edilen kız isimleri ortasında ilk 8’de yer aldı.
Batı kökenli isimlerin çocuklara konulmasının bir öteki sebebi de toplumsal medya fenomenleri ve ünlüler. Fenomenlerin Batı özentisi çocukların isimlerine yansıdı. Kızına Alis, oğluna Aleks diyen de var, Sasha Mia, Leo adını veren de…
Dilbilimci Prof. Dr. Aydın Köksal, yabancı isimlerin bu kadar yaygın olmasının bir nedeninin de yabancı lisanda öğretim yapan okulların artmasından kaynaklandığını söyledi. Edebiyatçı, Muharrir Kemal Ateş de kelam konusu durumu ‘yozlaşma faciası’ olarak tanımladı.
“KİMLİK BUHRANI KELAM KONUSU”
Prof. Dr. Aydın Köksal:
“Türkiye’de beşerler son yıllarda yabancı isimlere daha da çok özenmeye başladılar. Sanıyorum kendi kimliklerinden sıkıldılar. Kendilerini umutsuz bir ortamda duyumsuyorlar. Kurtulmak istiyorlar. Bu eğilimin bir tıp kimlik buhranından kaynaklandığını söyleyebiliriz. Son derece olumsuz manzaralarla karşı karşıyayız.
Çağımız insanlarında bir çeşit yabancılaşma görülüyor. Bu türlü olunca ana baba benim çocuğum değil mi, istediğim ismi koyarım düşüncesinde… Onlar düşündüklerinin farkında olmayabilirler. Rastgele bir yabancı lisandan bir sözcüğü çocuklarına isim olarak seçebiliyorlar. Sorduğumuzda da sevinerek anlatabiliyorlar.”
“BÜYÜK YOZLAŞMA FACİASI”
Edebiyatçı, Müellif Kemal Ateş:
“Kültürel yıkım, insanın kendinden uzaklaşması bu kadar olur. Bu durum kimseye yakışmıyor. İnsan hangi millete, hangi ulusa ve dine ilişkin olduğunu bilmeli. Ben de vakit zaman şahit oluyorum yabancı isimlere. Kendi kültürümüze ve lisanımıza sahip çıkamazsak neye sahip çıkacağız, bu çok büyük yanlış.
Yabancılar zorlanmasın diye bu isimler koyuluyor fakat yabancılar vakitle bizim kendi isimlerimize adapte olur. Onlar bizim için ismini değiştirmiyorsa biz niçin isim kökenlerimizi değişelim? Bu hiçbir vakit bir münasebet olamaz. Bu durum özünden kopmuş büyük bir yozlaşma faciasıdır.”
“SÖZDE MODERNLEŞME”
Feyza Hepçilingirler:
“İnsanlarda lisan şuuru gelişmemiş ve yerleşmemişse olağan. Lisanın toplumu belirleme gücü yok. Lisanı belirleyen toplum. Toplumdaki her değişiklik, her yönelim lisana yansır. Belirli ki kültürel olarak yeniden bir değişim yaşıyoruz; tahminen de kültürel bir çatlama. Türkiye yeniden bir yol ayrımında. Bulunduğumuz noktadan yolun hangi tarafa kıvrılacağını göremiyoruz. Lakin hangi tarafa kıvrılırsa kıvrılsın, kendisi olarak kalmak isteyenin dört elle sarılması gereken bedellerin başında lisanı gelir. Zira lisanını yitiren, kimliğini yitirir.”
Dilde yaşanan bu krizin nedenleri üzerinde duracak olursak:
– Her alanda olduğu üzere özel isimlerde da modalar var. Günün modası olarak aileler birbirlerine bakarak bu isimleri seçiyor olabilir.
– Dükkânlara yabancı isimler koyarken olduğu üzere, yeni, ilgi cazibeli, değişik ve havalı bulunduğu için, özentiden ötürü konuyor olabilir.
– Batılı isimler, çağdaşlaşmanın göstergesi olarak düşünülüyor, daha ‘Avrupai’ görünmek için seçiliyor olabilir.
– Yurt dışına çıktıklarında Türk oldukları çabucak anlaşılmasın diye isimleri gidecekleri ülkede yaşayanlarınkine benzetilmeye çalışılıyor olabilir.
– Geleceklerini ülke dışında, Avrupa ya da Amerika’da arayacağı düşünülen çocuklar, oralara gittiklerinde zorluk yaşamasınlar, yadırganmasınlar diye konuyor olabilir.
“YABANCI LİSANLA EĞİTİM YOK OLMAYA SEBEP OLUR”
Prof. Dr. Aydın Köksal yabancı isimlere özenmenin en büyük sebeplerinden birinin yabancı lisanda eğitim olduğu görüşünde. Köksal şöyle konuştu:
“Bu, içinde yaşadığımız buhranlarla beslenen, yabancı lisanla öğretim yanılgımızla birlikte, her seviyede özelleştirilmiş öğretim kurumlarımızla çökertmeyi başardığımız bir şey”
“Zaten düzgünce biliyoruz ki, çocuklarını, yabancı lisanla eğitim yapılan okullara gönderip de bir yüzyıldan bile kısa müddette tarih sahnesinden silinmemiş hiçbir halk yoktur.”
“İNGİLİZCE EĞİTİM YAPMA HASTALIĞI”
Kemal Ateş de Köksal ile tıpkı fikirde. Yabancı isimlerin yaygınlaşmaması için eğitimin koşul olduğunu vurgulayarak şu tabirleri vurguladı:
“Bunların önüne eğitimle geçebiliriz. Genelde kendini entelektüel olarak tanımlayan beşerler, çocuklarına bu cins isimler koyuyor fakat eğitim diploma ile olmuyor. Eğitim misyonunu yapmamış, bilhassa özel okullarda yetişenlerde yabancı lisan eğitim görenlerde bu üzere durumlarla sık karşılaşıyoruz. Zati İngilizce eğitim furyası aldı başını gidiyor. İngilizce eğitimi bu kadar yaygınlaştırmanın sonuçlarından biri de gelecek kuşağın ismine yansıyor. Kolejler önemli manada yaygınlaştı. Bu durum bir tek Türkiye’de var. Meğer bütün Avrupa ülkelerinde herkes kendi anadilinde eğitim yapar. İngilizce eğitim yapma hastalığı bizde var.”
“BENİM ÇOCUĞUM BİRİCİK OLSUN”
Prof. Dr. Aydın Köksal, ailelerin yabancı isimleri çocuklarına koymakla kalmadığını farklı heceler kullanarak manası olmayan isimlere de sıkça rastladığını söyledi:
“Mila ismini taşıyan kızlarla ben de karşılaştım. İng. My Love (Aşkım) kelamına bir gönderme bu. Milu diye isim koyanlar bile var ki bu da ünlü çizgi roman kahramanı Tenten’in köpeğinin ismi idi (Luba: Rusça, Liebe: Almanca)… “İnsanlarda şöyle bir niyet var, ‘Ben olmasam da benim çocuğum biricik olsun.’ Örneğin annenin isminden birinci heceyle babanın isminden son heceyi birleştirip bundan yepisyeni isimler türetilebiliyor: ‘Yeryüzünde sekiz milyar insan var. Bunun içinde bir tek benim kızımın ismi bu’, diyerek övünebiliyor beşerler.”
“İLK FEDA EDİLEN Ç, Ö, Ş, Ü, Ğ SESLERİ OLDU”
Feyza Hepçilingirler, yabancı isim özentiliğinin birinci defa bu kadar yaygın olmadığını söyledi. Tarihten örnek veren Hepçilingirler, şöyle devam etti:
“Tanzimat’tan sonra istikamet değişmiş; yüzümüzü Batıya dönmüşüz. Neyse ki ‘mösyö, madam’ demeye özenmekle yetinmişiz; Fransızca isimler almaya kalkmamışız. Günümüzde ise rüzgâr hayli uzaklardan esmiş, ta ABD’den. Giyimimizden yeme içmemize kadar bütün alışkanlıklarımızı etkilemiş ve olağan ki isimlerimizin tıpkı kalmasına da müsaade vermemiş.
“İlk etapta, çocuklarımıza koyduğumuz isimlerde ç, ö, ş, ü, ğ, üzere harflerin olmamasına dikkat etmişiz. Bu harfler yalnızca Türkçede bulunduğu için, ileride, çocuğumuz yurt dışına çıktığında sorun yaratabilir diye düşünmüşüz. Memleketler arası deverana sokmayı başaramadığımız harfleri feda etmemiz pek kolay olmuş. İçinde bu harflerin bulunmadığı Türkçe isimler seçmişiz. Sonraki etapta Batılı isimlere benzeyen Erol, Sami üzere, Jasmine üzere isimler koymayı akıl etmişiz. Bugün artık benzerlikle yetinmeyip direkt yabancı isimler koyma noktasına gelmiş bulunuyoruz.”
CAN ALİ, JOHN ALİ OLDU
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun, ‘2023’te En Çok Verilen Bebek İsimleri’ başlıklı bilgileri şu halde:
– Yeniden datalara nazaran Türkiye’de anne-baba Türk olup çocuğunun ismi Oliver olan 10 kişi var.
– Şimdi çok yaygın olmasa da, Can Ali ismi yerine ‘John Ali’ ismini tercih edenler de var.
– Zenia, Neva, Akel, Adara, Leo, Sasha Mia, Adel, Aleks, Alis, Ares gibi isimler ise Türkiye’deki fenomenlerden etkilenilerek çocuklara konulan yabancı isimler ortasında.
