Yaşlanma Sürecini Yavaşlatmanın Bilimsel Yöntemleri

Yaşlanma Sürecini Yavaşlatmanın Yolları

Yaşlanmanın kaçınılmaz bir gerçek olduğu hepimizin malumu. Ama dürüst olalım ki, kim bu süreci yavaşlatma fırsatını geri çevirmek ister ki? Son yapılan araştırmalar, bu isteği gerçeğe dönüştürme umudunu artırıyor. Geçtiğimiz hafta, Nature dergisinde yayımlanan bir çalışmada, insan vücudunun yaşlanma sürecinde önemli rol oynayan ve yaşlanmayı hızlandırdığı bilinen İnterlökin-11 proteinine karşı geliştirilen bir antikorun laboratuvar farelerinde başarılı olduğu ve bu farelerin yaşam süresini %25 oranında uzattığı bildirildi. Bu ilaç, iltihaplanma, kas kaybı ve yaşlanmanın diğer birçok belirtisiyle ilişkilendirilen IL-11 molekülünün etkilerini bloke ederek çalışıyor. Yayınlanan videolar, tedavi edilmemiş farelerin gri lekeler, saç dökülmesi ve kilo alımı yaşadığını gösterirken, aynı yaştaki ve yeni ilaçla tedavi edilen fareler kalın, parlak tüyleriyle oldukça sağlıklı görünüyor.

Çalışmaya eş başkanlık eden Imperial College Londra’da tıp profesörü Stuart Cook, Daily Mail‘e yaptığı açıklamada, tedavi edilen farelerin kanserli tümörler geliştirme ve kanserden ölme olasılıklarının, ilacı almayan farelere göre çok daha düşük olduğunu belirtti. Çünkü, yaşlanma süreci yavaşlatılan farelerin daha düşük kolesterol seviyesine sahip olduğu, kas kütlelerinin fazla olduğu ve aktif bir metabolizmaya sahip oldukları gözlemlendi.

İNSANLI DENEYLER HENÜZ BAŞLAMADI

İnsanlarda klinik deneyler henüz gerçekleştirilmemiş olsa da, bu ilacın benzer sonuçlar üretebileceğine dair umutlar var. Araştırmaların nihai hedefi, aylık bir yaşlanma karşıtı enjeksiyon geliştirmek. Daily Mail‘e konuşan Prof. Cook, yaşlandıkça vücudun bağışıklık sisteminin hasarlı hücreleri biriktirdiğini ve bunun iltihaplanmaya yol açtığını ifade ediyor. IL-11’in bu süreci tetiklediğini ve iltihaplanmayı artırdığını belirtiyor: “Bu, ateşe benzin dökmek gibi bir şey…” Ancak, yaşlanma karşıtı ilaçların yakın gelecekte piyasaya sürülüp sürülmeyeceği belirsiz. Kimi insanlar, bu ilacın satışa sunulmasını göremeyecek kadar yaşlanabilir. Neyse ki, daha uzun ve sağlıklı bir yaşam için bilimsel olarak desteklenen pek çok yaşam tarzı değişikliği mevcut. İşte bu değişikliklerin en etkili olanlarından bazıları ve bunları benimseyerek kazanabileceğiniz sağlıklı yıl sayısı:

1. İŞİN OLUMLU YÖNÜNE BAKIN

• KAZANIM: 4 yıl

Olumlu düşünce, ‘polyannacılık’ veya ‘bardağın dolu tarafını görmek’ olarak tanımlanabilir ve bu yaklaşımın yaşam süresi üzerinde önemli etkileri olduğu gösterilmiştir. King’s College Londra’daki Yaşlanma Araştırmaları direktörü Dr. Richard Siow’a göre, olumsuz düşüncelere takılmanın aksine, olumlu bir zihniyet benimsemek ömrü uzatabilir. Olumlu bir zihinsel tutumun, kardiyovasküler hastalıklar ve bunama gibi yaşa bağlı hastalıkları hızlandıran stresi azaltabileceği belirtiliyor. Araştırmalar, 2022’de Amerikan Geriatri Derneği Dergisi’nde yayınlanan bir çalışmaya göre, iyimser kadınların ortalama olarak daha az iyimser kadınlardan %5,4 daha uzun yaşadığını ortaya koydu. Harvard Üniversitesi ve Boston Tıp Merkezi’nden bir ekip, 50 ila 79 yaş aralığındaki 150 bin kadının verilerini inceledi ve iyimserliğin erkekler için de yaşam süresini artırabileceğini gösterdi.

Dr. Siow, ‘hayatta bir amaç’ bulmanın olumsuz düşünceleri uzak tutmaya yardımcı olabileceğini belirtiyor. Yürüyüş yapmak, evcil hayvan edinmek veya toplulukta gönüllü olmak gibi aktivitelerin yaşam kalitesini artırabileceğini vurguluyor. Olumsuz düşüncelerin kalp atış hızını artırıp, kan basıncını yükselterek depresyon riskini artırdığını ve bunların hepsinin erken yaşlanma etkilerini hızlandırdığını ifade ediyor. Gönüllülük, yalnızlığı önlemeye yardımcı olabilir ve Newcastle Üniversitesi’nin 2016 tarihli bir araştırmasına göre felç veya kalp hastalığı geliştirme riskini %30 oranında artırmaktadır. Dr. Siow, güne şükredeceğiniz şeylerin bir listesini yaparak başlamanızı öneriyor: “Minnettarlık olumlu bir zihniyeti teşvik eder ve yaşlanmayı hızlandıran stresi azaltmaya yardımcı olur.”

2. ÇÖMELİN VE KALKIN

• KAZANIM: 2,4 yıl

Kemikleri ve kasları güçlendirmenin etkili bir yolu olan squat hareketi, Türkçede çömelmek ve kalkmak anlamına geliyor. Egzersiz yapmak yaşam beklentinizi artırabilir, ancak bazı egzersiz türleri diğerlerinden daha büyük faydalar sağlıyor. Dr. Siow, “Daha uzun süre genç kalmak için saatlerce maraton koşmanız veya bench press yapmanız gerektiğini düşünmeyin” diyor. Uzmanlar, yüksek performanslı spor için gereken yoğun antrenman programlarının, aşınma ve yıpranma, kardiyovasküler sisteme aşırı stres ve bağışıklık sistemine olumsuz etki yoluyla bir sporcunun biyolojik yaşını artırabileceğini belirtiyor.

2014 yılında, Brezilya’daki araştırmacılar, oturma-kalkma testi uygulayan ve yapabildikleri sayıya göre puanlanan 51 ila 80 yaşları arasındaki 2 bin katılımcıyı inceledi. Altı yıl sonra, en düşük oturma-kalkma test puanlarına sahip olanların (yani en azını başaranların) en yüksek ölüm oranına sahip olduğu bulundu. Düzenli kas güçlendirme aktivitelerinin, kardiyovasküler hastalık, kanser, diyabet ve diğer nedenlere bağlı ölüm riskini yaklaşık %20 oranında azalttığı saptandı. Orta düzeyde egzersizin, hücre bölünmesi sırasında kromozomları koruyan telomerlerin kısalmasını yavaşlattığı düşünülmektedir.

3. UYUMAK İÇİN UYKUNUZUN GELMESİNİ BEKLEMEYİN

• KAZANIM: 2-5 yıl

Uzmanlar, her gece aynı saatte yatmanızı öneriyor. Bu şekilde beyniniz, uykulu hissetmeseniz bile belirli bir saatte uyuma alışkanlığı geliştirebilir. 172 bin 321 yetişkinin katıldığı son araştırmalara göre, yeterince uyuyan erkekler, yeterince uyumayanlara göre beş yıl daha uzun yaşamakta. Kadınlar için bu süre ise iki yıl olarak belirlenmiştir. Ancak, yetişkinlerin üçte biri yeterince uyumuyor ve bu da kalp krizi, bunama ve diyabet gibi sağlık sorunları riskini artırıyor. Dr. Siow, her gece aynı saatte yatmanın, vücudun doğal bir uyku-uyanıklık döngüsüne uyum sağlamasına yardımcı olduğunu belirtiyor: “Bu şekilde uykuya dalmak daha kolay hale gelir.”

4. MERCİMEK YİYİN

• KAZANIM: 10 yıl+

Araştırmalar, mercimek gibi baklagilleri daha fazla tüketmenin yaşam süresi açısından en büyük kazanımlara yol açtığını ortaya koyuyor. PLoS Medicine dergisinde 2022’de yayınlanan bir araştırmaya göre, düzenli olarak mercimek, yulaf ve tam buğday ekmeği gibi tam tahıllar tüketen bireyler, bu gıdaları tüketmeyenlere göre daha uzun yaşamaktadır. Daha fazla baklagil (fasulye, nohut ve mercimek) tüketmenin hem erkekler hem de kadınlar için ortalama 2,3 yıl daha fazla yaşam beklentisi sağladığı bulunmuştur. Çalışmalar, sağlıklı bir diyetin benimsenmesi durumunda, 20 yaşında diyetine dikkat eden bir kadının yaşam süresini en az on yıl uzatabileceğini göstermektedir. Benzer şekilde, 20 yaşında sağlıklı beslenmeye başlayan bir erkeğin ömrüne de 13 yıl eklenebilir. Ayrıca, yüksek miktarda diyet lifinin daha uzun telomer uzunluğuyla ilişkili olduğu düşünülmektedir; bu durum, lifin sindirimi yavaşlatarak kan şekerindeki ani yükselmeleri önleme potansiyelinden kaynaklanıyor olabilir.