İnflamatuar Bağırsak Hastalığı (İBH): Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi
İnflamatuar Bağırsak Hastalığı (İBH) Nedir?
İnflamatuar bağırsak hastalığı, sindirim sisteminin kronik iltihaplanmasına yol açan bir dizi rahatsızlığı kapsayan genel bir terimdir. Bu hastalıklar arasında en yaygın olanları Crohn hastalığı ve ülseratif kolit olarak bilinir. İBH’nin kesin nedenleri günümüzde tam olarak anlaşılamamış olsa da, çevresel faktörler (düşük lifli, şeker açısından zengin ve yüksek doymuş yağ içeren beslenme, gıda katkı maddeleri vb.), genetik yatkınlık, stresli yaşam tarzları ve bağışıklık sisteminin yetersiz çalışması gibi etmenler suçlanmaktadır.
İç Hastalıkları ve Gastroenteroloji Uzmanı Prof. Dr. Emel Ahıshalı, “İBH, hasta bireylerin çocuklarında veya birinci derece akrabalarında sağlıklı bireylere göre daha sık görülmektedir” şeklinde ifade ediyor.
Crohn Hastalığı ve Ülseratif Kolit
Crohn hastalığı, ağızdan anüse kadar sindirim kanalının herhangi bir bölümünü etkileyebilirken, ülseratif kolit genellikle sadece kalın bağırsakta hastalık yapmaktadır. Ancak, ince bağırsağın son kısmında ve sindirim kanalının üst kısımlarında da hafif iltihaplanma görülebilir. Prof. Dr. Ahıshalı, “Her iki hastalık da ömür boyu süren kronik hastalıklardır” diyerek, açıklamalarına devam ediyor:
“İBH, semptomların olmadığı düzelme dönemleri ve alevlenmelerle seyreder. Genellikle genç yetişkinlerde ortaya çıksa da, hayatın herhangi bir döneminde görülebilir. İBH’li hastalar, genellikle geç çocukluk veya ergenlik döneminde karın ağrısı, kilo kaybı, ishal ve kanlı dışkı gibi şikayetlerle hekime başvururlar. Bazı hastalarda ateş, halsizlik ve yorgunluk gibi sistemik semptomlar da gözlemlenebilir. Çocuklarda büyüme geriliği sık görülse de, bu durum hafif olduğunda aileler tarafından fark edilmeyebilir. Ayrıca, ağızda aftlar ve makat bölgesinde akıntılı yaralar da bu hastalıkların önemli bulgularındandır.”
İBH’nin Belirtileri
Hastaların şikayetleri her zaman sindirim sistemiyle ilgili olmayabilir. Prof. Dr. Ahıshalı, bel ve eklem ağrıları, görme bozuklukları, ciltte kızarık kabarık yaralar, karaciğer testlerinde bozulmalar, akciğer ve kalp ile ilgili şikayetler, sindirim kanalından besinlerin, vitamin ve minerallerin emilimindeki bozulmalara bağlı saç dökülmesi, tırnaklarda değişiklikler ve erken yaşta kemik erimesi gibi belirtilerin de İBH’nin göstergeleri arasında yer aldığını belirtiyor.
Tanı Yöntemleri
Günümüzde İBH tanısını koymak, kan ve dışkı tahlilleri ile endoskopik yöntemler (gastroskopi, kolonoskopi ve kapsül endoskopi) yardımıyla oldukça basittir. Ayrıca ultrason, bilgisayarlı tomografi ve manyetik rezonans gibi görüntüleme yöntemleri de tanıda faydalıdır. İBH’nin tanısı, tedavisi ve takibi genellikle gastroenteroloji uzmanları tarafından yapılmakta, gerektiğinde diğer uzmanlık alanlarından destek alınmaktadır.
İBH Tedavisi
İBH tedavisi günümüzde oldukça başarılı bir şekilde gerçekleştirilmektedir. Hastanın yaşı, hastalığın şiddeti, tutulum yeri ve bağırsak dışı belirtiler gibi birçok faktör, tedavi sürecinde göz önünde bulundurulmaktadır. Bu nedenle tedavi şekli bireyler arasında farklılık gösterebilir. İBH tedavisinin temelinde ilaç tedavisi yer almaktadır. Ancak bazı durumlarda komplikasyonlar geliştiğinde veya daha az sıklıkla tanı anında cerrahi müdahaleler de gerekli olabilmektedir.
Prof. Dr. Ahıshalı, sözlerine şöyle devam ediyor: “İlaçlar, ağız yoluyla (hap, granül) ya da makat yoluyla (fitil, lavman) kullanılabilmektedir. Her iki hastalığın tedavisinde, ağız yoluyla, damardan veya cilt altından uygulanabilen bağışıklık sistemini etkileyici daha güçlü ilaçlar da tercih edilmektedir. Tüm bu ilaçların İBH üzerindeki olumlu etkilerinin yanı sıra bazı yan etkileri de olabileceği için, hastaların mutlaka düzenli sağlık kontrolleri ve tahlillerini yaptırmaları önemlidir.”
Kanser Riski ve Takip
Ülseratif kolit için daha belirgin olmak üzere, her iki hastalıkta başta kalın bağırsak olmak üzere sindirim sistemi kanseri gelişme riski artmaktadır. Bu nedenle düzenli takip kritik bir öneme sahiptir. Hastalık süresinin 8-10 yılı geçtiği kişilerde, kalın bağırsak kanser taraması için belirli aralıklarla kolonoskopi yapılması önerilmektedir.
Hastaların Dikkat Etmesi Gerekenler
Prof. Dr. Ahıshalı, “Eğer İBH tanısı aldıysanız, endişe veya üzüntü hissetmeniz oldukça doğaldır. Hastalığınızın yaşamınızı nasıl etkileyeceği hakkında sorularınız olabilir. Unutmayın ki, semptomların erken tanınması ve düzenli sağlık kontrolleri hastalığın yönetiminde kritik bir rol oynuyor” diyerek, bu tür şikayetleri olan bireylerin gastroenteroloji uzmanına başvurması gerektiğini vurguladı. Aşağıdaki durumlar için mutlaka doktora başvurulması önerilmektedir:
- Birkaç hafta boyunca şiddetli ve geçmeyen karın ağrısı ve kramplar yaşıyorsanız,
- Bağırsak hareketlerinizde önemli bir değişiklik fark ederseniz,
- Birkaç hafta süren ishal veya kabızlık yaşıyorsanız,
- Acil tuvalet ihtiyacı hissi ve kanlı dışkılamanız varsa,
- Dışkınızda sümük benzeri yapı (mukus) varsa veya dışkılama sonrası tam boşalamama hissi (tenesmus) yaşıyorsanız,
- Sürekli mide bulantısı ve/veya kusma durumunuz varsa,
- Uzun süreli yorgunluk ve istemsiz kilo kaybı yaşıyorsanız mutlaka doktora başvurun.
