Yanıkların Fiziksel ve Psikolojik Etkileri ile İlk Müdahale Yöntemleri

Yanıkların Fiziksel ve Psikolojik Etkileri

Yanıklar, hem fiziksel hem de psikolojik açıdan insan hayatını derinden etkileyen travmalardır. Of Devlet Hastanesi Başhekimi Op. Dr. Şaban Uysal, bu konuda şu bilgileri veriyor: “Yanıklar, beraberinde ömür boyu sürebilen sakatlıklar, estetik sorunlar (özellikle yüz bölgesi yanıkları) ve hayati tehlike arz eden klinik durumlar ortaya çıkarabilir. Ayrıca, toplumlar ve ülkeler için de önemli sosyal ve ekonomik sorunlar yaratabilmektedir.”

Yanıkların birçok farklı nedeni bulunmaktadır. Bu nedenler arasında sıcak su yanığı, alev yanığı, kimyasal yanık, elektrik yanığı ve donma yer almaktadır. En sık karşılaşılan vakalar ise yaşlanma yanığı (örneğin çay veya sıcak su yanıkları) ve alev yanıklarıdır. Bu tür yanıklar, tüm yaş gruplarında görülebilmektedir. Özellikle diyabet (şeker hastalığı) olan bireylerin ayaklarındaki his kaybı (diyabetik nöropati) nedeniyle, ısıtma amacıyla sıcak su torbası gibi nesneleri kullanırken yanıklara maruz kalma riski artmaktadır.

“Bu konuda hem hastaların hem de hasta yakınlarının dikkatli olması ve iyi bir eğitim alması gerekmektedir. Yanık vakalarının üçte biri 5 yaş altındaki çocuklarda görülmektedir. Ev kazaları, yanıkların en büyük nedenlerinden biri olup, sıcak çay yanıkları ve soba üstünde kaynamış su yanıkları öncelikli olarak sıralanmaktadır. Kış aylarında, ısınma amacıyla kullanılan soba ve elektrikli ısıtıcılar, kapalı alanlarda geçirilen zamanın artması yanık vakalarında belirgin bir artışa neden olmaktadır.”

Yanık Durumunda İlk Müdahale

Yanık durumunda öncelikle panik ve telaş yapmamak büyük önem taşımaktadır. Uysal, “İlk yapılması gerekenler şunlardır:

• Etkenden uzaklaştırma,
• Yanmış ve haşlanmış elbiselerin dikkatlice çıkarılması,
• Erken soğuk su ile soğutma işlemi. Soğuk su ile 5-10 dakika soğutma, hem ağrıyı azaltmakta hem de yanığın derinleşmesini engellemektedir.”

Bunun yanı sıra, yanık bölgesinde bulunan yüzük, saat veya bilezik gibi takıların hızlıca çıkarılması gerektiğini vurgulayan Uysal, “Geniş yanık alanları steril veya geniş örtülerle kapatılmalı ve hasta en yakın sağlık kuruluşuna hızlıca ulaştırılmalıdır. Ayrıca; yanık yerine diş macunu, yoğurt, zeytinyağı ve şeker sürmek gibi uygulamalar doğru bilinse de yanlıştır.”

“Yanık hastasına yapılacak ilk müdahale oldukça önemlidir ve bazen hayat kurtarıcı olabilmektedir. Özellikle elektrik yanıklarına büyük dikkat edilmelidir; bu tür yanıklarda elektrik giriş ve ayak tabanlarından çıkış yerleri kontrol edilmelidir. Yanık tipi ve büyüklüğüne bakılmaksızın yanık hastaları hızlı ve sağlıklı bir şekilde en yakın sağlık kuruluşuna ulaştırılmalıdır. Burada yanıklı hastaların, yanık oranları, yanık derinlikleri, eşlik eden yaralanmaları ve eşlik eden kronik hastalıkları göz önüne alınarak ilk değerlendirmeleri yapılmaktadır. Yanıkların büyük bir kısmı poliklinik takibi ile tedavi edilebilirken, geniş alanlı yanıklar, el, yüz ve genital bölge yanıkları ile elektrik yanıkları mutlaka hastanelerde veya yanık merkezlerinde yatırılarak tedavi edilmelidir. Çocuk ve yaşlı hastalarda ise daha hassas ve dikkatli bir yaklaşım sergilenmelidir.”