Çocuklarda Dikkat Bozukluğu ve Zeka Geriliği: Ebeveynler İçin Rehber
Çocuklarda Dikkat Bozukluğu ve Zeka Geriliği: Ebeveynler İçin Bilgilendirici Rehber
Son yıllarda çocuklarda sıkça rastlanan dikkat bozukluğu ve odaklanamama gibi sorunlar, ebeveynlerin kafasında birçok soru işareti bırakmaktadır. Bunun yanı sıra, çocuklarda görülen zihinsel problemler ve bazı özel durumlar, dikkat eksikliği ile kolayca karıştırılabilmektedir. Uzman Psikolojik Danışman Zeynep Özdoğru, bu konudaki önemli bilgileri bizlerle paylaşıyor.
Özellikle eğitim döneminin başlamasıyla birlikte, bazı çocukların sınıfa uyum sağlama, ders çalışma disiplini, odaklanma ve dikkat dağınıklığı gibi sorunları gün yüzüne çıkmaktadır. Aileler, bu tür sorunları çoğu zaman zeka geriliği veya çocuklarda görülen özel durumlarla karıştırabilmektedir. Sorunların doğru bir şekilde tespit edilmesi, bu problemlere yönelik alınacak önlemler için elzemdir.
ZEKA GERİLİĞİ NEDİR?
Zeka geriliği, ‘zihinsel engellilik’ olarak da bilinen, çocuğun zeka puanının ortalamanın altında kaldığı durumları ifade eder. Bu durum, hem davranışsal hem de bilişsel boyutta tespit edilebilen ve tanınabilen bir etikettir. Zeka geriliği, doğum öncesinde, doğum sırasında ve doğum sonrasında tespit edilebilir. Genellikle farklı komplikasyonlar, genetik veya çevresel faktörlerden kaynaklanan bir gelişim bozukluğu olarak ortaya çıkar.
ZEKA GERİLİĞİ NASIL ANLAŞILIR?
Zeka geriliği, bebeklik döneminden hatta doğum öncesinden itibaren belirlenebilir. Özellikle kromozomal ve genetik bozukluklarla bağlantılı durumlarda, anne karnındayken bile tespit edilebilir. Doğum öncesi çeşitli testlerle bu durum anlaşılabilirken, doğum sonrasında davranışsal belirtiler gözlemlenir. Bu noktada ailelerin ve eğitimcilerin çocuklarındaki belirtileri doğru bir şekilde gözlemlemeleri son derece önemlidir.
Gelişimsel basamaklarda, bir çocuğun veya bebeğin zeka geriliğine sahip olup olmadığını anlamada en önemli işaretler şunlardır:
- Çocuk ya da bebek, kendisini ifade etmekte veya yaşına uygun davranmakta zorluk çekiyorsa,
- Doğumdan itibaren çok basit bir göz teması kurmakta zorlanıyorsa,
- Temel refleksleri göstermekte güçlük çekiyorsa,
- Elindeki bir oyuncağı diğer eline geçirmekte zorluk yaşıyorsa,
- Sağdan sola dönmekte zorlanıyorsa
Okul öncesi dönemde, zeka geriliği dikkat veya algı sorunlarıyla, sosyal iletişim ve yaşam becerilerindeki problemler şeklinde kendini gösterebilir.
DİKKAT EKSİKLİĞİ İLE ZEKA GERİLİĞİ AYNI ŞEY Mİ?
Dikkat bozuklukları ve zeka geriliği, birbirleriyle ilişkili olabilen durumlar arasında yer alır. Çünkü dikkat eksikliği, zeka puanlarında bir gerilemeye neden olabilir. Ancak zeka geriliği daha genel bir kavramdır ve alt semptomlarından biri olarak dikkat eksikliği görülebilir. Dikkat eksikliği ve hiperaktivite, bilişsel bir rahatsızlık olarak tanımlanabilir. Burada dikkat edilmesi gereken, çocuğun davranışlarını kontrol edip edemediği ve dikkatini sürdürebilip sürdüremediğidir. Eğer çocuk bu alanlarda zorluk yaşıyorsa, bu durum endişe verici olabilir.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite, ayrı ayrı değerlendirilip tedavi edilebilir; ancak zeka geriliği her zaman dikkat eksikliği ile ilişkili değildir. Bu tür durumların değerlendirilmesi için çeşitli ölçme araçlarına başvurulmaktadır. Bu araçlar genellikle zeka puanı vermektedir.
NEREYE BAŞVURMALI?
Çocuklarında bu tür problemler fark eden ebeveynlerin, Milli Eğitim Bakanlığı’na (MEB) bağlı Rehberlik Araştırma Merkezleri (RAM) ve çocuk psikiyatristlerine başvurması önerilmektedir.
- Herhangi bir patalojiyi tanımlama yetkisi, yalnızca çocuk psikiyatristleri tarafından sağlanmaktadır. Bu nedenle doğru adrese gitmek oldukça önemlidir.
Rehberlik Araştırma Merkezi, okuldan ve aileden alınan raporları ekip halinde değerlendirerek tanılama sürecini yürütmektedir. RAM’da çocuk psikiyatristlerinin değerlendirmelerine başvurmak da mümkündür. Uzman Psikolojik Danışman Zeynep Özdoğru, bu süreçte ilk olarak bir psikiyatristin değerlendirmesinden geçmeyi tavsiye etmektedir.
Psikiyatrist dışında kalan ruh sağlığı çalışanlarının (Psikolojik Danışman, Psikolog, Pedagog vb.) tanılama yetkisi yoktur.
